Apis cerana. Zasięg występowania. Systematyka w Wikispecies. Pszczoła wschodnia ( Apis cerana) – gatunek z rodzaju pszczół miodnych ( Apis ), żyjący dziko w południowej i wschodniej Azji, na kontynencie i wyspach, od dorzecza Indusu po dorzecze Amuru. Gniazdo zbudowane z wielu plastrów zakłada w pomieszczeniu zamkniętym.
Cykl artykułów o pszczołachFundacja Ekoster i Wydawnictwo BioDar Załóż ogród przyjazny pszczołom Owady pszczołowate – poznaj je bliżej! Pszczele problemy! Pasożyty Hodowla dzikich pszczół w ogrodzie Ochrona gatunkowa pszczół (Kliknij, aby przejść do kolejnego artykułu, który chcesz czytać.) Pszczoła miodna Pszczoły miodnej (Apis mellifera) nie trzeba zbytnio przedstawiać – skutecznie zrobiła to bajka „Pszczółka Maja”. Wszyscy wiedzą, że pszczoły miodne mają matkę (zwaną często królową), że mieszkają w ulu, robią miód i że mogą użądlić. Rozwijając trochę temat warto przypomnieć, że matka, po zapłodnieniu, przebywa w ulu, gdzie jej praca związana jest ze składaniem jajeczek do specjalnie przygotowanych przez robotnice komórek. Matka może złożyć nawet ponad 2000 jajeczek dziennie! Pozostałe obowiązki przy zabezpieczeniu potomstwa przejmują robotnice. Z zapłodnionych jajeczek powstaną pszczoły robotnice, z niezapłodnionych samce – trutnie. Robotnice wykonują różne prace w ulu. Praca jest podzielona, i tak możemy wyróżnić: robotnice – opiekunki nowego potomstwa, robotnice – sprzątaczki, robotnice przenoszące pyłek i nektar, czy też zajmujące się budową plastrów, produkcją wosku, pilnowaniem wejścia i zbiorem pokarmu. Każda z robotnic ma do wykonania liczne prace, tylko trutnie nie mają żadnych obowiązków – poza tym jednym jakim jest zapłodnienie matki. Po zapłodnieniu samce giną, a te, którym nie udało się kopulować z matką, przed zimą są wyganiane z ula. Rodzina pszczela, zależnie od okresu roku, liczy od 20 tys. (koniec kwietnia/początek maja) do 60-70 tys. robotnic (w połowie lipca). Robotnice średnio żyją ok. 5 tygodni. Tylko te robotnice, które pojawią się na świecie jesienią, są w stanie przetrwać zimę. Przykład pasieki pszczelej liczącej kilkanaście uli z rodzinami pszczoły miodnej. Pszczoła miodna została udomowiona przez człowieka wiele wieków temu, stąd jest najlepiej poznanym gatunkiem i wypracowano już sposoby jej hodowli. Ul, aby zapewnić stabilność termiczną, zabezpieczony jest warstwą słomy, wełny mineralnej czy styropianu, umiejscowionych w ściankach zewnętrznych. Wewnątrz pszczelarze umieszczają w ramkach węzy – arkusze wosku z wytłoczonymi sześciokątami. W nich pszczoły budują komórki dla rozwijającego się potomstwa. Kilka razy w roku pszczelarz wyjmuje węzy z ula i umieszczając je w specjalnych wirówkach, odwirowuje, dzięki czemu może uzyskać miód i wosk. Cały ul jest odpowiednio zadaszony. U dołu znajduje się wylotka, czyli specjalny otwór, którym pszczoły mogą wlatywać i wylatywać z ula, a także umożliwiający cyrkulację powietrza. Lista roślin pokarmowych pszczół miodnych jest bardzo długa. Niemniej pszczoły te, jako owady o języczku średniej długości (ok. 6-7 mm) nie są w stanie pożywić się, a co za tym idzie – zapylić kwiatów o głębiej ukrytym nektarze (np. koniczyny czerwonej, wyki ozimej, itp.). 1. Robotnica pszczoły miodnej podczas lotu do kwiatów wierzby. Na ostatniej parze odnóży widoczny jest koszyczek wypełniony zabranym pyłkiem. 2. Pszczoła miodna w trakcie próby zebrania pyłku z kwiatu bobu. Tańczące z kwiatami Robotnice pszczoły miodnej zwane zwiadowczyniami, rozpoznają najbliższą ula okolicę, a gdy znajdą atrakcyjny pokarm, informują o tym (przez specyficzny „taniec”) pszczoły zbieraczki. Dzięki temu loty pszczół miodnych są ukierunkowane i umożliwiają zapylanie konkretnej rośliny. Pszczoły miodne cechują się dużą „wiernością kwiatową”, tzn., że gdy kwitnie lipa, robotnice pszczoły miodnej odwiedzają głównie jej kwiaty, dzięki czemu pyłek z jednych kwiatów jest roznoszony na inne w obrębie tego samego gatunku, a to skutkuje zapyleniem. Z takiego stanu rzeczy z pewnością „ucieszy się” lipa, gdyż jej kwiaty zostaną zapylone. Ucieszy się też pszczelarz, gdyż pozyskany w tym czasie przez niego miód będzie lipowy. Mniej „zachwycone” będą jednak wszystkie inne rośliny, które w tym czasie zostaną pominięte przez pszczołę miodną, a także inni działkowcy czy ogrodnicy, którzy na swoim terenie nie będą mieli roślin atrakcyjniejszych dla pszczół miodnych, i co najwyżej będą patrzeć zza płotu, jak robotnice zapylają lipy u sąsiada. Ponadto należy pamiętać, że pszczoły miodne potrafią latać na odległość nawet 4-5 kilometrów od ula, więc w przeszukiwaniu terenu potrafią zapuścić się naprawdę daleko. Trzmiele Innymi pszczołami, z nadrodziny pszczół Apoidea, są trzmiele (Bombus). Są one zazwyczaj większe i tęższe niż inne pszczoły. Pod pewnymi względami przypominają pszczołę miodną, a mianowicie – żyją w rodzinach, gdzie matka składa jaja, a robotnice pomagają w opiece nad potomstwem i wykonują niezbędne prace w ulu. W rodzinie są też samce, które – choć są dobrymi zapylaczami – poza zapłodnieniem matki nie wykonują żadnych prac w ulu (podobnie jak trutnie u pszczoły miodnej). Niemniej czas życia rodziny trzmieli jest krótszy, trwa jeden sezon – niektóre gatunki pojawiają sie na przełomie marca/kwietnia, inne dopiero w końcu kwietnia lub nawet w drugiej połowie maja i żyją do września/października. Jesienią rodziny wymierają, a tylko młode matki mogą przetrwać, aby w kolejnym roku dać początek życia nowej rodzinie. O co dokładnie chodzi? Wiosną z zimowli wychodzi młoda matka. Jest ona już zapłodniona (ma to miejsce poprzedniego roku). Poszukuje miejsca na gniazdo. Część gatunków (trzmiel ziemny – Bombus terrestris, kamiennik – B. lapidarius, ogrodowy – B. hortorum, rudoszary – B. sylvarum) zakłada gniazda w ziemi zajmując np. opuszczone nory gryzoni, inne (trzmiel drzewny – B. hypnorum) w drewnie, np. w starych dziuplach, w drewnianych budynkach, wiatach, stodołach, a jeszcze inne (trzmiel rudy – B. pascuorum, rudonogi – B. ruderarius, leśny – B. pratorum) w zaschniętych liściach, trawach (na podstawie książki Mieczysława Bilińskiego pt. „Sezonowy chów trzmieli”). kołnierzykowy (Bombus magnus) na chabrze łąkowym. 2. Trzmiel kamiennik (B. lapidarius) na głowience pospolitej. 3. Trzmiel ziemny (B. terrestris) wychodzący z gniazda ziemnego na trawniku. 4. Trzmiel ogrodowy (B. hortorum) podczas lotu do naparstnicy. Widoczna długa ssawka pozwala zaliczyć ten gatunek do pszczół długojęzyczkowych. Młoda matka przygotowuje wybrany materiał izolacyjny zgodnie ze swoimi preferencjami i z niego buduje osłonę zewnętrzną gniazda, a następnie wewnątrz tworzy z wosku pierwsze komórki. W specjalnie uformowanej z wosku „miseczce” gromadzi pokarm, który będzie jej potrzebny na czas pogorszenia pogody, a w przyległej komórce – składa kilka jaj. W tym czasie matka sama opiekuje się swoim potomstwem, ogrzewa je swoim ciałem, a z gniazda wylatuje tylko w razie konieczności uzupełnienia pokarmu. Po kilku dniach z jaj wylegają się larwy, które regularnie odżywiane rosną, kilka razy linieją, a następnie przędą kokon. Wewnątrz kokonu larwy przepoczwarzają się i wychodzą jako dorosłe trzmiele. Proces uformowania robotnicy trwa ok. 3 tygodnie. W tym czasie matka opiekuje się potomstwem, a w sprzyjających warunkach atmosferycznych i przy wystarczającej ilości pokarmu, buduje też kolejne miseczki – „kolebki”, w których składa następne jaja. W taki sposób gniazdo – tzw. plaster trzmieli – i cała rodzina powoli się rozrastają. Pierwsze robotnice, które wyjdą z komórek, przejmują obowiązki pracy w gnieździe włącznie ze zbiorem pyłku i nektaru z kwiatów. Gdy pokarm w rodzinie jest regularnie dostarczany a prace przy budowie gniazda i opieki nad potomstwem wykonują już głównie robotnice, matka ogranicza swoje obowiązki wyłącznie do składania jaj. Coraz więcej robotnic dojrzewa, coraz więcej jest „skrzydełek” do pracy, pokarm jest regularnie i w coraz większych ilościach dostarczany, więc rodzina staje się silniejsza, a wygryzające się robotnice są coraz większe. Jest to odpowiedni czas, aby rodzina wyprowadziła formy płciowe – czyli młode matki i samce. Moment ten różni się u poszczególnych gatunków, i przykładowo u trzmiela rudoszarego o silnej rodzinie można mówić, gdy w gnieździe będzie już od kilkunastu do kilkudziesięciu robotnic, u trzmieli leśnego lub rudego – kilkadziesiąt (40-70 osobników), natomiast w przypadku trzmiela ziemnego, gajowego czy kamiennika, gdy rodzina liczy ponad setkę robotnic (średnio ale zdarzają się rodziny liczące nawet do 700 osobników). Tylko średnio co piątej rodzinie trzmieli udaje się wyprowadzić formy płciowe, liczba młodych matek też jest różna zależnie od rodziny (najczęściej dla średnio licznych rodzin jest to ok. 20-30 szt.). Młode matki w trakcie pierwszych dni życia (średnio ok. 10 dni) odkładają w swoim ciele odpowiednie zapasy tłuszczu, które mają im pomóc przetrwać zimę. Po osiągnięciu zadowalającego stanu wylatują z gniazda na swój lot godowy. Samce, które już wcześniej opuściły gniazdo, tylko na to czekają. Dochodzi do kopulacji. Zapłodnione młode matki nie wracają już do swoich macierzystych gniazd, ale wyszukują sobie miejsce do zimowli – opuszczone nory, dziuple, suche liście, trawy, otwory w drewnie, przygotowane budki czy przeróżne inne miejsca – gdzie przetrwają zimę, aby w nowym roku rozpocząć cały proces zakładania rodziny od początku. U trzmiela ziemnego stara matka ginie pod koniec lata. Powoli wymierają też robotnice, choć przy dobrej pogodzie i odpowiedniej ilości pożytku, mogą jeszcze żyć nawet do końca października. Samce, które już wcześniej opuściły gniazdo, pożywiają się i nocują na kwiatach nawet do pierwszych mrozów. Z końcem ciepłej jesieni cała rodzina przestaje istnieć. Problemy trzmieli Znając cykl życia trzmieli widać, że aby rodziny mogły żyć i funkcjonować w kolejnym roku muszą być spełnione pewne warunki. Po pierwsze – rodzina musi być odpowiednio silna aby wychować młode matki. Po drugie – młode matki muszą przetrwać zimę, i w końcu po trzecie – młode matki muszą znaleźć dobre miejsce na gniazdo. Pierwszy z czynników zależny jest od warunków atmosferycznych i od odpowiedniej bazy pokarmowej. Brak pokarmu nawet tylko w ciągu 2 dni może spowodować to, że trzmiele wyrzucą swoje larwy i przerwą wychów. Nawet jeśli później pokarm znów będzie dostępny, dla trzmieli strata ta może być na tyle duża, że nie zdołają zbudować silnej rodziny i wyprowadzić pokolenia płciowego. Wobec powyższego, o ile na pogodę wpływu nie mamy, to jednak możemy zadbać o odpowiednie rośliny w najbliższej okolicy jak: krokusy, wierzby, borówki, wierzbówkę kiprzycę, jasnoty, szałwie, chabry, żmijowiec zwyczajny, żywokost lekarski, świerzbnice, jeżyny, osty, dąbrówkę rozłogową, mniszek, farbownik lekarski, koniczyny, pamiętając, że zwykle trzmiele nie latają dalej niż na odległość do 500 m od gniazd. Różne gatunki trzmieli świetnie zapylają większość drzew i krzewów owocowych (jabłonie, grusze, śliwy, czereśnie, wiśnie, truskawki, borówki, maliny, porzeczki), warzyw (cebule, ogórki, marchew, pomidory, fasole, bób) czy roślin rolniczych (wyka, koniczyna czerwona, lucerna, słonecznik). Pomoc w spełnieniu drugiego i trzeciego czynnika jest o tyle trudna, że nie wiadomo gdzie młode matki zimują i gdzie tworzą gniazdo. Niektóre trzmiele gnieżdżą się na powierzchni ziemi, inne – pod lub nad nią. Gniazda ziemne, które najczęściej wybierają, znajdują się średnio na głębokości kilkunastu-kilkudziesięciu centymetrów, stąd wszelkie poważne prace rolnicze i pielęgnacyjne na działce mogą je zniszczyć. Dlatego tak ważne jest, aby pozostawiać „dzikie” fragmenty ziemi, maliniaki z zeszłorocznymi liśćmi czy tzw. nieużytki. Nie tylko uzupełniają one bazę pokarmową (z uwagi na różnorodne kwitnące tam rośliny), ale mogą też być miejscem gniazdowania trzmieli. To, co dodatkowo każdy może zrobić w swoim ogrodzie, to przygotować odpowiedni ulik dla trzmieli. Nie ma gwarancji, że jakaś trzmiela matka wybierze to miejsce na budowę swojego gniazda, ale z pewnością suchy, osłonięty i dobrze usytuowany ulik może być kuszącą alternatywą dla gatunków, które gnieżdżą się na powierzchni ziemi lub nad ziemią (trzmiel drzewny, rudy, ogrodowy, leśny). Smuklikowate Niektóre gatunki z rodziny Smuklikowatych (Halictidae) żyją społecznie, a co ciekawe, niektóre, zależnie od potrzeby, mogą prowadzić społeczny, samotny lub gromadny tryb życia. Tryb gromadny charakteryzuje się wykorzystywaniem jednego otworu gniazdowego przez kilka samic pracujących niezależnie nad wybudowaniem swoich gniazd w korytarzach bocznych lub tworzeniem wzajemnie powiązanych gniazd. Rodzina może funkcjonować tak jak u trzmieli, czy pszczoły miodnej, co już było opisane wyżej. Pszczoły samotnice Największą liczbę gatunków z nadrodziny Apoidea reprezentują pszczoły samotnice. Nazywane są samotnicami, gdyż przeciwnie do pszczół społecznych (pszczoły miodnej i trzmieli), nie tworzą rodzin – każda samica sama składa jaja, sama zaopatruje potomstwo w pokarm i sama zabezpiecza gniazdo. Cykl życia pszczół samotnic opiszemy na przykładzie najbardziej popularnej murarki ogrodowej (Osmia rufa). Wiosną, zwykle w kwietniu, z zimowli pierwsze wychodzą samce, a dopiero po kilku-kilkunastu dniach samice. Średnio w populacji pszczół jest równy rozkład płci – po ok. 50% samic i samców. Samce oczekują w okolicy gniazda, aby – gdy tylko pojawią się samice – odbyć kopulację. Samica kopuluje z jednym samcem, po czym, zazwyczaj w ciągu kilku dni (u murarki ogrodowej jest to ok. 2-4 dni) gotowa jest do rozpoczęcia prac przy budowie gniazda. Samice murarek wyszukują otworów w pędach roślin lub w drewnie o średnicy ok. 7-8 mm. Loty na kwiaty wykonują nie tylko po to, aby się pożywić, ale by zgromadzić odpowiednią ilość pyłku i nektaru niezbędnego do wykarmienia potomstwa. Samica wykonuje średnio kilkadziesiąt lotów (ok. 40) by zaprowiantować jedną komórkę, a w czasie jednego lotu zbiera pokarm z ok. 30 kwiatów. Zaprowiantowanie jednej komórki trwa więc zazwyczaj 2 dni. Samce odwiedzają kwiaty tylko dla zaspokojenia swojego głodu i nie wykonują żadnych prac przy budowie gniazd. Nocują zazwyczaj na kwiatach w okolicy gniazd samiczek. 1. Murarka ogrodowa (Osmia rufa) w trakcie lotu do gniazda, z grudką ziemi. 2. Samica murarki budująca gniazdo w specjalnie przygotowanych gniazdach wielokrotnego użytku. Przegrody pomiędzy komórkami, podobnie jak zatyczki zamykające wejście, są zrobione z przyniesionej przez murarkę ziemi zlepionej śliną. 3. Samiec murarki wychodzący z kokonu. 4. Kopulacja murarek. Typowe gniazdo murarki ogrodowej jest liniowe, składa się średnio z 7-8 komórek. Samica zazwyczaj zakłada dwa takie gniazda w swoim życiu, choć przy dobrych warunkach atmosferycznych i bogatej bazie pokarmowej ilość ta może się zwiększyć. Murarki żyją średnio 4-6 tygodni. Uwzględniając jednak fakt, że wychodzenie z zimowli, a także stopniowe zamieranie na koniec sezonu, są rozciągnięte w czasie, można przyjąć, że okres ich aktywności wynosi ponad 2 miesiące. Termin lotów murarki – od kwietnia do początków czerwca, pokrywa się z terminem kwitnienia większości drzew i krzewów owocowych, dlatego murarka jest cennym zapylaczem pracującym w każdym sadzie. A co w gnieździe piszczy? Gdy samica złoży w komórce wystarczającą ilość pokarmu, składa w niej jajeczko, po czym ją zamurowuje. Po 2-3 dniach wylęga się larwa. Odżywiając się nagromadzonym pyłkiem rośnie, a gdy pochłonie zgromadzone dla niej zapasy – przędzie kokon, w którym się przepoczwarza. W początkach jesieni w kokonach znajdują się już ukształtowane, choć niezdolne jeszcze do życia poza kokonem, pszczoły. W tej postaci murarki przezimują, aby z wiosennym ociepleniem rozpocząć cały proces od początku. 1. Larwy murarki ogrodowej (Osmia rufa) odżywiające się nagromadzonym w komórkach pyłkiem, w różnym stadium rozwoju (najmłodsza z prawej strony). Zdjęcie zrobione w gniazdach firmy BioDar (ochrona patentowa). 2. Gniazdo murarki ogrodowej w trzcinie. Widoczne są ziemne przegrody oddzielające od siebie komórki z kokonami pszczół. 3. Gniazda miesiarki (Megachile); materiałem wykorzystanym do budowy komórek są w nich liście. 4 i 5. Przekrój przez gniazdo nożycówki pospolitej (Chelostoma florisomne) – na pierwszym zdjęciu kokony (fot. S. Flaga), na drugim – postać dorosła pszczoły widoczna po rozkrojeniu kokonu. Inne samotnice Poza murarkami jest wiele pszczół samotnic, jak miesiarki, makatki, wałczatki, nożycówki, lepiarki, samotki, pszczolinki, smukliki, spójnice, porobnice, kornutki, rożyce, zadrzechnie i inne. Niektóre z nich rozpoczynają loty wczesną wiosną, inne dopiero w lecie. Część pszczół wyprowadza jedno pokolenie w roku, jak murarka ogrodowa, inne dwa. Różne gatunki używają rozmaitych materiałów na gniazda (o czym pisano w pierwszym artykule) i preferują odmienne rośliny pokarmowe z wybranych rodzin. Choć wiele jest różnic między pszczołami, to jednak ich główny cel jest u wszystkich taki sam – dać życie nowemu pokoleniu, a żeby to zrobić, niezbędny jest pokarm, czyli odwiedzanie kwiatów. Nawet pasożyty pszczół, o których napiszemy w kolejnym artykule, są zapylaczami, choć w znacznie mniejszym stopniu (gdyż kwiaty odwiedzają tylko po to, by się samemu pożywić, a nie by zaprowiantować komórki). Podobieństwa i różnice Pszczoły wykonują dla nas ogromną pracę, a typowy człowiek dostrzega często tylko… żądło! Wiele ze wspomnianych gatunków ma żądło uwstecznione i nie jest agresywna co sprawia, że samotnice są, w stosunku do człowieka, łagodnymi owadami zapylającymi. Kolejną kwestią odróżniającą pszczoły społeczne (miodną, trzmiele i niektóre smuklikowate) od samotnic jest wyprowadzanie pokolenia płciowego. U pszczół społecznych może to uczynić tylko matka (choć niekiedy jaja niezapłodnione mogą składać także robotnice-trutówki, ale z nich rozwijają się wyłącznie samce), u samotnic – każda samica po zapłodnieniu może składać jaja i dać życie kolejnemu pokoleniu. Inną różnicą jest wspomniana już strategia zdobywania pokarmu. Pszczoły miodne są dość „wierne” wybranym kwiatom najatrakcyjniejszym dla nich w danym momencie i potrafią lecieć do nich nawet na odległość kilku kilometrów. Samotnice i trzmiele oblatują teren dużo bliższy (zazwyczaj do kilkuset metrów) i równomiernie we wszystkich kierunkach. Oczywiście wiele z tych pszczół ma swoje specyficzne upodobania, wynikające z ich budowy (długość języczka), ale każda pracuje na swój własny rachunek i nie dzieli się zdobytymi informacjami z innymi. Pszczoły miodne należą do pszczół o języczku średniej długości (ok. 6-7 mm), co umożliwia im zapylanie kwiatów ze średnio głęboko ukrytym nektarem. Kwiaty o nektarze ukrytym głębiej są już dla pszczoły miodnej niedostępne, za to świetnie poradzą sobie z nimi trzmiele i inne samotnice jak kornutki lub porobnice. Wiele też jest roślin nieatrakcyjnych dla pszczoły miodnej (są to przykładowo rośliny o płytko umieszczonych nektarnikach), które z kolei chętnie odwiedzane są przez samotki, lepiarki, czy pszczolinki, smukliki, obrostki, spójnice. Stąd różnorodność kwiatów i pszczół są jak dwie strony medalu – mogą istnieć, ale tylko jednocześnie. 1. Pszczolinka świerzbnicowa (Andrena hattorfiana) na świerzbnicy polnej (fot. S. Flaga) 2. Samica wałczatki dwuguzki (Heriades truncorum), jednej z mniejszych pszczół z rodziny miesiarkowatych (Megachilidae). 3. Samiec makatki zbójnicy (Anthidium manicatum), jednej z większych pszczół z rodziny miesiarkowatych (Megachilidae). 4. Żądłówka (Aculeata). Czy może być za dużo pszczół? Pszczoła miodna nie tylko jest najbardziej znana, ale też jest najczęściej hodowana. Z jej usług korzysta wielu sadowników i rolników wystawiając ule na swoich uprawach. Stosowanie pszczół poprawia, a niejednokrotnie w ogóle umożliwia, ich zapylanie. Ale… pojawiają się już doniesienia że nadmiar pszczoły miodnej może też być przyczyną wymierania rodzimych gatunków pszczół samotnic. Należy pamiętać, że pszczoła miodna potrafi być agresywna zwłaszcza broniąc swojej rodziny, do tego umie sobie przekazywać informacje dotyczące dostępności pokarmu. Znacznie uszczuplona w ostatnich latach powierzchnia tradycyjnych łąk, miedz i nieużytków sprawia, że ilość kwiatów, a co za tym idzie – baza pokarmowa pszczół – jest niewystarczająca. A pszczoły samotnice nie kontaktują się ze sobą, nie tworzą rodzin, nie umieją bronić wzajemnie swoich gniazd. Dlatego konkurując z wielkimi rodzinami pszczół miodnych – nie mają szans, i w przypadku nadmiaru pszczoły miodnej, zmuszone są ustąpić „pola”. Pożyteczne owady zapylające całe swoje życie ciągle pracują (przynajmniej samice). Czy jednak wszystkie pszczoły samotnice są tak pracowite jak opisana wyżej murarka ogorodowa? A co z zagrożeniami – czy pszczoły muszą się czegoś obawiać…? Czy mają naturalnych wrogów? Kim jest piękna, kolorowa i lśniąca żądłówka na zdjęciu 4 w powyższym kolażu – czy wymaga ona ochrony, czy też raczej to przed nią trzeba się bronić? Jeśli zechcesz poznać odpowiedzi na te pytania, zapraszamy do przeczytania kolejnego artykułu. Tekst i zdjęcia: Ryszard Flaga, Dorota Wszystkie teksty, rysunki, zdjęcia oraz informacje umieszczone na niniejszej stronie podlegają prawom autorskim. Wszelkie reprodukowanie, kopiowanie, dystrybucja, odtwarzanie w jakiejkolwiek formie oraz wykorzystywanie zawartości w wystąpieniach publicznych bez zezwolenia autorów jest zabronione. Literatura: "Barwny klucz do rozpoznawania w warunkach polowych krajowych gatunków trzmieli", Mirosława Dylewska, Stanisław Flaga, PKE, Kraków 2000. "Metody czynnej ochrony pszczół lepiarkowatych, pszczolinkowatych, smuklikowatych i spójnicowatych (Apoidea: Colletidae, Andrenidae, Halictidae, Melittidae)", Stanisław Flaga, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego, Wydawnictwo BioDar, Kraków 2014. "Metody czynnej ochrony pszczół miesiarkowatych (Apoidea: Megachilidae To funkcja wymagająca od pszczoły dużych nakładów energii. Nektar znoszony przez zbieraczki zawiera 80 proc. wody, którą młode osobniki muszą odparować, by powstał z niego dojrzały miód, który nie fermentuje. W następnych dniach u pszczoły wytwarza się dojrzały aparat żądłowy. Na zdjęciu: rój pszczół. Źródło zdjęcia: rój nazwy rojów roje pszczół pierwak drużak rój śpiewak głodniak nędzak rój sztuczny rój warrozowy rój bezpański rój macierzysty poroje waga roju sztucznego rój zbiorowy Rój to po prostu skupisko pszczół, które wraz z matką opuszcza ul. To naturalny proces podziału rodziny pszczelej. Brak reakcji na nastrój rojowy może skutkować wyrojeniem się pszczół, czasem nawet kilkoma. Wyróżniami kilka następujących po sobie rojów, z których każdy ma swoje cechy – jest to rój pszczół, który jako pierwszy opuszcza macierzystą rodzinę. Pszczoły opuszczają ul wraz ze starą matką. Zwykle jest to najliczniejszy rój z danej rodziny. Porój - to kolejne roje opuszczające macierzak (rodzina, z której wyszedł rój) po pierwszej rójce z rodziny. Drużak - są to kolejne po pierwaku roje, które opuszczają rój macierzysty. Pszczoły opuszczają ul z młodą matką pszczelą (lub kilkoma) wymagającą unasiennienia. Drużak nie jest tak liczny jak pierwak. Trzeciak - tradycyjna nazwa trzeciego w kolejności roju opuszczającego rodzinę pszczelą. Poza kolejnością opuszczania macierzaka zwykle niczym się nie różni od poprzedniego. Głodniak (nędzak) - rój ten wychodzi z ula, w którym pojawił się problem braku pożywienia. Cechą charakterystyczną pszczół znajdujących się w tym roju jest dość duża agresja oraz duża skłonność owadów do żądlenia. Obecnie użytkowane linie hodowlane pszczół są dość łagodne i mało podatne na wychodzenie z ula w formie głodniaka. Natomiast kiedyś głodniak był poważnym problemem pszczelarzy. Rój sztuczny – jak sama nazwa wskazuje, tworzy się go w sposób sztuczny poprzez zsypanie pszczół i poddanie im matki pszczelej. Taki rój waży od jednego do półtora kilograma i wymaga różnych zabiegów pielęgnacyjnych. Rój sztuczny tworzy się wtedy, gdy rodzina pszczela ma silny potencjał, natomiast nie ma możliwości jego wykorzystania z powodu ograniczonej liczby pożytków. Rój warrozowy – jest to niewielki rój, który wychodzi z ula w wyniku nadmiernego porażenia pszczół roztoczami. Nie jest on liczny. Po wyjściu praktycznie nie ma żadnych szans na przeżycie. Rój bezpański – jest to pszczela rodzina, która z różnych powodów wyszła z ula, a jej właściciel zrezygnował z jej schwytania. Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego właścicielem takiego roju automatycznie staje się jego znalazca. Rój zbiorowy - to rój, w skład którego wchodzą inne roje pszczół, uwiązane w jednym na podstawie:Werner Gekeler, Pszczoły. Poradnik hodowcy, Wydawnictwo RM, Warszawa 2014, s. 77 Zobacz również: Rójka. Termin, miejsca, sposób postępowania, waga i nazwy rojów Własność roju pszczół Jak zwabić rójkę? Skuteczny sposób na nastrój rojowy Anna Celińska Autorka tekstów Dziennikarz z wykształcenia, zawodu i pasji. Żaden temat nie jest jej obcy, a pszczoły z artykułu na artykuł uwielbia coraz bardziej. Na wrzuca teksty według najważniejszego klucza – informować, radzić, wyjaśniać to, co ważne dla Was. Bo bez czytelnika nie miałoby sensu pisanie. Zobacz wszystkie artykuły tego autora Liczba wyświetleń artykułu: 18886 Komentarze z forum pszczelarskiego Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu. Bądź pierwszy i weź udział w dyskusji! Pszczoła miodna niosąca. Pszczoła miodnaApis mellifera błonkoskrzydłego pszczołowatych (Apidae). Pszczoły miodne zbierają nektar i pyłek kwiatów, który jest ich pożywieniem i zapylają rośliny owadopylne (np. drzewa owocowe, rzepak ). Rośliny, które dostarczają pszczołom surowca do produkcji miodu są nazywane miododajnymi. Zapewne nie każdy o tym wie, ale pszczoły dzielimy ze względu na gatunki, rasy oraz linie pszczół. Niniejszy artykuł pozwoli przybliżyć ten temat i poznać różnice, jakie występują u pszczół w zależności od regionu ich pochodzenia. Pszczoły miododajnePszczoła miododajna (Apis mellifica) zamieszkuje tereny niemal całego globu ziemskiego z wyjątkiem terenów podbiegunowych. Roślinność i zróżnicowanie klimatyczne kontynentów spowodowały, że w różnych szerokościach geograficznych świata występują znaczne różnice w budowie i ubarwieniu się różne rasy na świecie, a wśród nich tak zwane „Vikariaty”, tj. odmiany należące do jednego rodzaju albo cztery rodzaje gatunku „Apis”: Apis dorsata Fabr. - Pszczoła Olbrzymka Apis florea Fabr. - Pszczoła Karliczka Apis indica Fabr. - Pszczoła Indyjska Apis mellifica L. - Pszczoła Miododajna 1. Pszczoła Olbrzymka - Apis DorsataZamieszkuje zbocza gór Indii. Tam panuje wiecznie wiosna i przez cały rok kwitną kwiaty dostarczające pszczołom nektaru w dużej obfitości. Jest to pszczoła wędrowna. Prowadzi tryb życia tułaczy. Gniazdo stanowią plastry miodu umocowane wśród gałęzi drzew, przyklejone do odnogi drzewa o grubości 65 mm do 130 mm. Taką samą grubość posiada plaster. Wielkość plastra trafia się nawet do 0,80 m2. Grubość plastra wynosi ok. 37 mm. Gniazda budują na tzw. drzewie pszczelim na dużych wysokościach oraz w rozpadlinach pszczele lęgną się w takich samych komórkach co pszczoły. Do chwili wylęgu nie są większe od robotnic. Dorastając mierzą 23 - 37 mm, zaś robotnice 16 - 17 linie tej rasy różnią się barwą odwłoka. Zamieszkujące w rejonie o większym nasłonecznieniu mają kolory jaśniejsze. Trutnie lęgną się w komórkach pszczelich. Są stosunkowo małe i silnie owłosione, jasnoszare lub pozyskiwanego miodu w ciągu roku z jednego gniazda rzadko przekracza 10 kg. Są wyjątkowo złośliwe. Próby ich hodowli i sprowadzenie do Europy nie powiodły się. Pszczoły umieszczane w ulach ginęły. 2. Pszczoła Karliczka - Apis FloreaNajmniejsza wśród pszczół miododajnych. Jej długość nie dochodzi do 10 mm. Zamieszkuje Archipelag Indyjski. Zakłada gniazda na równinach wśród krzewów oraz na niewysokich drzewach pod liśćmi palmowymi bądź strzechami zabudowań. Buduje na ogół jeden plaster z komórkami. Plaster ma przeważnie 26 cm długości i 20 cm szerokości. Zawiera około 1400 komórek magazynowych na miód i pierzgę, 7 tysięcy komórek pszczelich i ok. 300 komórek trutowych oraz kilka mateczników. Zapasy miodu na plastrach są niewielkie. Nie nadaje się do hodowli w pomieszczeniach zamkniętych. Matki są złotożółte lub żółto-brunatne o długości 12 mm, robotnice mierzą ok. 9 mm. 3. Pszczoła Indyjska - Apis IndicaNaukowcy twierdzą, że jest odmianą genetyczną pszczoły „Apis mellifica”, a raczej „Apis mellifica” krewniaczką japońską. Jest wyjątkowo łagodna, w razie napaści jest bezradna i bezbronna. Napadnięta przez osy nie stawia im oporu. Komórki pszczoły japońskiej mają wymiar 4,65 mm w przekroju, zaś u pszczół Apis Indica tylko 4,2 mm przy 9 mm głębokości. Zabudowa trutniowa ma średnicę 5,36 mm w przekroju. Jej języczek mierzy przeciętnie 5,2 mm. Łatwo wymienia matki pszczele. Gniazda buduje w dziuplach drzew i rozpadlinach skalnych. Buduje po kilka równoległych plastrów. Jest pszczołą osiadłą, ale niepokojona opuszcza swą siedzibę. Hodowana w pasiekach daje mało nektaru. Hindusi hodują ją w pniach pod poddaszem domów. Rozpowszechniona w całej Azji, na Archipelagu Sundajskim aż po wyspy Borneo. Poszczególne linie tej rasy różnią się między sobą znacznie wielkością, jak i uwłosieniem oraz barwą pancerza – od całkiem czarnego do stwierdzili, że japońska odmiana tej pszczoły jest odporna na warrozę. Przypuszczalnie dlatego, że w gnieździe utrzymuje temperaturę wyższą od innych ras, którą nie wytrzymują roztocza warrozy. 4. Pszczoła Miododajna - Apis mellifica EuropejskaMówi się o wyjątkowych walorach użytkowych tej pszczoły. Jest bowiem pszczołą miodną, łagodną o małej rojliwości, odporną na choroby. Poszczególne rasy wyodrębnia się ze względu na miejsce ukształtowania. Ściśle związane z klimatem i roślinami miododajnymi. Jest to tak zwane vikariowanie. Formy odrębne pewnych obszarów nazywamy vikariatami, zaś właściwości charakterystyczne dla tych odmian właściwościami vikariującymi. Właśnie one (właściwości vikariujące) decydują o rasach linii pszczoły przemieścimy z północy na południe i odwrotnie zmienią one swój wygląd tj. wielkość, barwę, owłosienie, długość języczka, skrzydełka, nóżki. Odrębna rasa może powstać nagle pod wpływem warunków zewnętrznych i wewnętrznych pojawiających się w organizmach nawet pojedynczych osobników, wywołujących „mutacje” przekazywane następnym pokoleniom. Osobniki takie nazywamy wariantami i traktujemy jako odmienny rodzaj. Mogą one stać się punktem wyjścia dla nowo powstałej rasy wyprowadzonej drogą selekcji naturalnej bądź rasy pszczoły miodnej (Apis mellifica) możemy wyróżnić dwie grupy. Pierwsza grupa to pszczoły z rejonu Morza Śródziemnego i Czarnego. Są to Pszczoły Egipskie, Cypryjskie, Włoskie i Kaukaskie. Wszystkie jasno ubarwione, posiadające nieco dłuższy języczek od pszczół zamieszkujących tereny drugiej grupy zaliczyć możemy naszą szarą pszczołę krajową. Jej przedstawicielką jest Nigra z kilku odmianami, jak: Wrzosowiskowa (Ap. Lebzeni), Borówka (Ap. Silvarum),Pszczoła Stepowa (Ap. Acervorum) oraz Krainka (Carnica) z pododmianami Sklenar, Singer, Troiszek. Zamieszkują one na pograniczu obu grup ze sobą sąsiadujących rasę, czy linię rzadko dzisiaj spotykamy w pasiekach. Przeważnie są mieszańce, czyli „bastardy” od niewiadomych rodziców różnych ras i Egipska – Apis Mellifica Fascciata - LatrStanowi pomost między pszczołami afrykańskimi i europejskimi. Jest nieco mniejsza i buduje mniejsze komórki niż pszczoła europejska. Gniazda zakłada niezbyt wielkie. Nie kituje pomieszczeń, ponieważ nie pozyskuje kitu. Pszczoła wyjątkowo rojliwa. Znacznie mniej wydajna od pszczoły Włoskiej czy Cypryjskiej. Rodziny zakładają do 200 mateczników. Jest to związane z ginięciem dużej ilości matek w czasie lotów weselnych, atakowanych przez szerszenie. Pszczoły są bardo złośliwe, nie reagują na Cypryjska - Apis Mellifica Cypria PollmStanowi pomost między pszczołą Egipską i pszczołami europejskimi. Sprowadzona została do pasiek Europy południowej. Ze względu na wielką złośliwość znika z pasiek. Pszczoły są większe od pszczół Egipskich. Matki jasno ubarwione i bardzo płodne. Trutnie o białawym uwłosieniu. Trzy pierścienie odwłoka Miedziano - złote. Mało rojliwe, choć zakładają dużo mateczników. Wyjątkowo pracowite i miodne. To zachęca pszczelarzy do ich hodowli. Ich zalety to: wytrzymałość na zimno, dobra obrona gniazda i nieskłonność do rabunków. Pszczoła Włoska - Apis Mellifica Ligustica - SpinSprowadzona do Polski przez dr Jana Dzierżona w 1853 r. Jest nieco mniejsza od naszej pszczoły krajowej. Pierścienie odwłoka pomarańczowo - żółte lub ubarwione ciemno (Włoszki z okolic Padwy). Matki są różnie ubarwione, np. brunatne, skórzasto-czerwone. Pszczoły łagodne, mało skłonne do rójki. Mają dłuższy języczek od naszych pszczół - 6,25 mm - 6,79 mm, wobec 6,21 mm naszej szarej pszczoły. Bronią ul przed napadami i motylicą. Jest to pszczoła bardzo pracowita. W klimacie włoskim czerwi cały rok i daje dużo miodu. U nas jest to wadą tej pszczoły. Ze względu na niskie temperatury wiosną i zmienne warunki pogodowe wiele pszczół tej rasy ginie. Duża ilość czerwiu na wiosnę powoduje bowiem, że robotnice wylatują po pożytek i giną. Pszczoła Kaukaska - Apis Mellifica CaucasicaZbliżona w genotypie do pszczół rasy Włoskiej. Matki mają żółte pierścienie na odwłoku z czarną obwódką. Pszczoły szare zbliżone wyglądem do naszych pszczół z rejonów północnych. Trutnie czarne z żółtymi pierścieniami na odwłoku. Wychowują mało trutni, które zabijają po zapłodnieniu matki. Do siły dochodzą później niż Krainka. Silnie kitują swoją siedzibę. Obserwuje się duży osyp pszczół po zimie. Często chorują na biegunkę. Nie wykorzystują pożytku wczesnego i rzepaku ze względu na późny rozwój Krainka (Nordycka) Apis Mellifica - PolmKrainka zasiedla obszar od Alp Wschodnich przez Czechy do Karpat aż do gór Bałkan. Łagodna, trzyma się mocno plastrów. Odznacza się pracowitością i rojliwością. Hoduje znaczną ilość trutni. Wielkość pszczoły zwiększa się u tych pszczół, które żyją w terenach górskich. Języczek dłuższy u pszczół z południa. W górach Serbii trafiają się osobniki o długości języczka od 6,30 mm do 7 mm. Z tej rasy została wyselekcjonowana przez austriackiego pszczelarza Guido Sklenar linia „sklejarka”. Z rasy Krainka wyhodowano przez selekcję linie Carnika Singer Car. Troisek, Car. CT - 46, Car. C - 10, Car. Beskidzka, Car. Bałtycka, Car. Nieska, Car. Alpejska i inne. W ocenie terenowej właśnie te linie wypadają najlepiej. Cechy dodatnie to: wczesny rozwój, pracowitość, łagodność, mała rojliwość i dobra zimowla. Wśród tej rasy trafiają się linie dokonujące cichą wymianę matki pszczelej (Nieska). Zdarza się, że zakładają tylko jeden matecznik. Po wylęgnięciu się młodej matki w ulu czerwi jeszcze matka stara. Składa jajeczka do momentu, kiedy młoda matka rozpoczyna loty godowe. Pszczoła Północno i ŚrodkowoeuropejskaZasiedla obszar Europy od Pirenejów po Alpy, Karpaty i północne stoki Kaukazu na południu, aż po głąb Szwecji i Finlandii na północy, od Oceanu Atlantyckiego na Zachodzie, aż po Ural na wschodzie. Występuje pod nazwą „Mellifica”.Trzy rasy „Mellifica”, „Carnica” i „Ligustica” należą do tego samego gatunku „Apis mellifica” i są ze sobą spokrewnione. Roje wydają nazajutrz po zasklepieniu pierwszego matecznika. Jest to cecha wspólna tych ras. Na krótki czas w wyjątkowych okolicznościach w rodzinie może przebywać więcej matek. Pszczoły tych ras żyjące na południu regionów odznaczają się mniejszą wielkością ciała a większą wielkością członków ciała. „Mellifica” jest znacznie większa w okolicy np. Petersburga, a znacznie mniejsza w południowej Francji. Natomiast języczek i nóżki są dłuższe na południowym zachodzie i skracają się ku północy i północnemu wschodowi. Zewnętrzne różnice w budowie i wielkości pszczół przyczyniły się do powstania odrębnych ras i linii. Pszczoła KrajowaApis mellifica zamieszkuje znaczną cześć kontynentu europejskiego. Począwszy od Pirenejów, Alp, Karpat i Kaukazu aż po Bałtyk i północ Finlandii. Jest największa ze wszystkich ras europejskich. Do największych zaliczymy mieszańce gór i krajów północnoeuropejskich. Największe osobniki spotkać można w okolicach południowo-zachodnich Niemiec i południowej Francji. Gromadzi duże zapasy i jest bardzo dobrze przystosowana do trudnych warunków klimatycznych. Ogranicza czerwienie w okresie małych pożytków. Na pożytki wylatuje kiedy temperatura i warunki atmosferyczne są sprzyjające. Na czas głównego pożytku dochodzi do dużej siły. Nie jest zbyt rojliwa. Rodziny z młodymi matkami prawie nigdy nie budują komórek trutowych i nie składają jajeczek na komórkach trutowych. Średnio zakłada 8 mateczników, co świadczy o małej rojliwości. Są dość łagodne, ale przy braku pożytków bywają złośliwe. Języczek dochodzi do 6,5 mm u pszczół z terenów południowo – wschodnich. W okolicach Norwegii ma tylko 5,72 mm. Ubarwienie ciemne, nieomal czarne, owłosienie szare. Przez sprowadzenie do Polski innych ras pszczoła ta została silnie zbastardowana. Trudno więc spotkać u nas czystą rasę tej pszczoły. Pszczoła BorówkaPochodzi od pszczoły Apis mellifica silvarum. Jest odmianą północnorosyjską, mieszkanką lasów na tych terenach, obfitych w drzewostan. Zasięgiem objęła także teren na północny wschód od Wisły. Spotkać ją można na terenie Polski wschodniej. Bartnicy z tych terenów hodowali ją w barciach drzewnych. Pszczoły tej odmiany do dziś cieszą się bardzo dobrą opinią, jako odporne na choroby i dostosowane do ciężkich zmagań z przyrodą i jej kaprysami. Dobrze i obficie przygotowują zapasy zimowe, zabezpieczają się przed naporem zimna. Na czas pożytku pnie dochodzą do znacznej siły. Spotkać możemy ją na terenach Polski północno – wschodniej. Jednak i tu zostały wymieszane przez sprowadzenie innych ras czy linii. Pszczoła WrzosowiskowaApis mellafica variegata Lebzeni jest mieszkanką krajów nadbałtyckich. Rozpowszechniła się na terenach wrzosowiskowych. Wrzosy rosły na ogromnych przestrzeniach wzdłuż wybrzeża. Dawały obfity pożytek sierpniowy i skąpy pożytek wczesny na tych terenach. Wychodzące z rodzin późne roje mogły się zaopatrzyć na zimę do połowy września. Pszczoła ta ma krótki języczek do 6 mm, jest ciemno ubarwiona, dość silnie owłosiona. Odznacza się masową hodowlą trutni i dużą rojliwością. Wydaje kilka roi po kolei. Ostatnie roje są małe i liczą od kilkuset do kilku tysięcy pszczół. Odciągają do 100 mateczników. Obecnie w naszym kraju tej linii nie znajdziemy. Są jednak rodziny bardzo rojliwe, wydające kilka rojów w sierpniu. Być może mają w genach pozostałości tej odmiany. Pszczoła StepowaApis acervorum jest mieszkanką Ukrainy i żyje na niżach stepowych terenów bezleśnych. Niewiele różni się od naszej krajowej. Ma szary wygląd. Odrębną cechą jest zdolność dostosowania się do miejscowych warunków stepowych. Zakłada gniazda w jamach i urwiskach ziemnych, do czego nie jest zdolna nasza pszczoła krajowa. Zalesianie stepów sprawia, że pszczoła zmuszona zostaje do przystosowania się do nowych warunków.Jednak co najważniejsze, nawiązanie kontaktu z miejscowymi pszczelarzami umożliwi nam przede wszystkim praktyczne zetknięcie się z pszczołami oraz uzyskanie praktycznych wskazówek i rad, które pomogą w początkowej drodze z owadami. Bardzo ważnym jest bowiem przygotowanie fachowe, czyli uzyskanie wiedzy o tym jak zajmować się pasieką.Pod nazwą „pszczoła” kryje się wiele gatunków owadów zapylających. W Polsce występuje ich blisko 470, zaś na całym świecie – nawet 20 tysięcy! Spośród naszych krajowych pszczół tylko jedna, pszczoła miodna, daje miód i pozostaje pod opieką pszczelarzy. Pozostałe gatunki, czyli pszczoły dziko żyjące, nie mają swoich opiekunów. Pszczolinki, trzmiele, murarki, makatki, zadrzechnie czy obrostki możemy spotkać w bardzo różnych siedliskach – w lasach, parkach, miastach, górach, na łąkach i polach – czyli prawie wszędzie! Niektóre pszczoły odwiedzają też nasze balkony i ogrody, dlatego mamy ogromną rolę w zapewnieniu im bazy pokarmowej (miejsc, gdzie znajdą pokarm – pyłek i nektar), a także miejsc do gniazdowania. Poznaj ten różnorodny i niesamowity świat pszczół!Makatka zbójnica Kontrastowo ubarwiona, dość duża żółto-czarna pszczoła. Ponieważ, jak na pszczoły, ma skąpe owłosienie, może przypominać osę, ale ma wyraźnie szerszą talię. Makatki zamiast żądła mają na końcu odwłoka kolec, którego używają do zawziętej obrony terytorium przed innymi pszczołami – stąd najprawdopodobniej wzięła się ich nazwa. Co ważne, jej bojowy charakter wykorzystywany jest wyłącznie przeciwko owadom, a obserwatorom przyrody nie robią krzywdy. Zbójnice, podobnie jak inne gatunki makatki, tworzą bardzo komfortowe, mięciutkie gniazda: ich wnętrze wyściełają włoskami zebranymi z liści złotawy Malutka (7-8 mm), piękna pszczoła o złotawym, metalicznym połysku. Gniazduje w piaszczystych glebach, gdzie wykopuje rozbudowane norki – 15 cm pionowy korytarz rozgałęzia się na niewielkie poziome korytarzyki zakończone komórkami, w których składane są jaja. Smukliki tworzą społeczności, w których kilka starszych sióstr pomaga matce zajmować się młodszymi ruda To pszczoła, której grzbiet i boki porośnięte są pomarańczowymi włoskami, tworzącymi charakterystyczny rudy „płaszczyk”. U samic kolor jest bardzo intensywny, często wpadający wręcz w czerwień. Ma trochę ponad centymetr długości, a jej ulubionym pożywieniem jest pyłek i nektar z kwiatów porzeczki i Dość rzadka i niezwykła pszczoła. Czułki samców mogą być tak długie, jak ich całe ciało – dzięki temu można łatwo rozpoznać ten gatunek. Kornutki są bardzo wyspecjalizowane pokarmowo, to znaczy pożywiają się wyłącznie na wąskim gronie gatunków roślin. W Polsce najłatwiej je spotkać na roślinach motylkowych, np. wyce czy komonicy. Lubią otwarte, ciepłe tereny, nasłonecznione skraje lasów i naturalnie użytkowane ziemny Tak! Trzmiele to też pszczoły! Choć czasem budzą obawy z uwagi na swą wielkość, to w rzeczywistości jedne z najprzyjaźniejszych pszczół. Trzmiel ziemny, jak wszystkie trzmiele, ma pękatą budowę ciała i gęste futerko – w przypadku tego gatunku w kolorze czarno-żółtym z białą końcówką odwłoka. Spośród krajowych trzmieli, tworzy najliczniejsze społeczności liczące nawet 1000 osobników. Gniazda, jak sama nazwa wskazuje, zakłada pod ziemią, często w opuszczonych norach gryzoni. Zbiera pokarm z ponad 500 gatunków roślin Nieduża, mierząca niecały centymetr pszczoła. Jej nazwa, występująca również w języku angielskim (scissor bee) i niemieckim (Scherenbiene) pochodzi od kształtu żuchwy. Jest niezbyt obficie owłosiona, ciemno ubarwiona, a odwłok u samców jest charakterystycznie zakrzywiony. Różne gatunki nożycówek preferują różne gatunki roślin pokarmowych, ale najwięcej z nich wybiera fioletowa Największa pszczoła żyjąca w Polsce, sięgająca 25-30 mm. Do 2016 r. była uznawana za wymarłą w naszym kraju, obecnie powraca ze względu na ocieplenie klimatu. Ma czarny odwłok i charakterystyczne fioletowe, mieniące się skrzydełka. Gniazda wygryza w martwym ogrodowa Najsłynniejsza pszczoła samotna, czyli taka, która zakłada swoje indywidualne gniazdo. Ten niewielki (8-12 mm) gatunek można zaobserwować wczesną wiosną, już od marca. Chętnie zasiedla domki dla owadów przygotowane z trzciny lub rurek bambusowych. Pełni bardzo ważną rolę w zapylaniu drzew letnia Pospolita pszczoła piaszczystych terenów. Porośnięta białymi lub żółtopomarańczowymi włoskami, na odwłoku ma wyraźne czarne pasy. Samice mają bardzo charakterystyczne, obficie owłosione tylne nogi, które z wyglądu przypominają miodna Najbardziej znany gatunek pszczół, bo jedyny, który został powszechnie udomowiony z uwagi na produkcję miodu. Pszczoły miodne tworzą duże rodziny. Są generalistkami - to znaczy korzystają z szerokiego wachlarza różnych gatunków roślin, a także spadzi produkowanej przez mszyce. Potrafią przekazywać sobie informacje o smacznych kwiatach za pomocą tańca, wskazującego kierunek świata i odległość do opisywanego kamiennik To kolejny z 28 gatunków trzmieli występujących w Polsce. Jest prawie cały czarny, z wyjątkiem końca odwłoka, który pokryty jest czerwonymi włoskami. Samce mają również nieliczne żółte włoski blisko głowy. Bardzo rozpowszechniony w różnych rodzajach siedlisk i stosunkowo łatwo można go spotkać. Zapyla 360 gatunków roślin, a według wielu obserwatorów najczęściej odwiedza żółte kwiaty. Bardzo do niego podobny, ale dużo rzadszy jest trzmiel rudonogi - różni się od kamiennika rudymi włoskami na nogach.
Pszczoły używają wody nie tylko do chłodzenia ciała w upalne dni, ale z jej pomocą rozpuszczają skrystalizowany miód. Naturalne źródła wody są dla pszczół o tyle niebezpieczne, że łatwo mogą się utopić, a także stać ofiarą żab czy ptaków. Najprostszym rozwiązaniem jest stworzenie przydomowego poidełka, które będzieCzym różni się rudy od pszczoły? Bo rudy nie bzyka.